Spelen vanuit een 4-4-2 / 4-2-2-2 formatie

Het 4-4-2 systeem, met als variant de 4-2-2-2 formatie, groeit aan populariteit door onder andere de invloeden van Ralf Rangnick in het internationale voetbal. Duitse trainers als Ralph Hasenhüttl en Jesse Marsch passen ideeën van hun Duitse tutor toe. Ook op de Nederlandse velden komen we steeds vaker de 4-4-2 tegen, dankzij onder meer Roger Schmidt en Frank Wormuth. De sterktes, zwaktes en theorieën rondom deze formatie lees je in deze blog.

Voordelen van de 4-4-2 / 4-2-2-2

Breedte of overtal creëren
Het systeem switcht binnen enkele meters van een brede organisatie naar een overtal in het midden van het veld. Dit is afhankelijk van de kwaliteiten en positionering van de buitenspelers en spitsen. Maak een overtal door bijvoorbeeld de twee 10’en aan de binnenkant van het veld te posteren. Of ga voor brede buitenspelers om de spitsen meer ruimte tussen de linies te geven.

Verdedigers + dubbele pivot
Met de #6 en #8 staat er een dubbele (lage) pivot op het veld. Samen met de achterste vier kunnen ze voor veel variaties zorgen om de opbouwposities in te nemen die het beste past ten opzichte van het druk zetten door de tegenstander.

Rotaties in de voorhoede
De buitenspelers en spitsen kunnen de tegenstander veel problemen verzorgen wanneer ze van posities rouleren. Denk aan het naar buiten bewegen van de spitsen en het naar binnen komen van de buitenspelers. Of de buitenspeler die voor een overtal zorgt door zich naar de contrazijde te bewegen. Gaat de tegenstander back mee of ontstaat er een overtal?

Diepte loopacties
Of een tegenstander met vier of vijf verdedigers speelt, in jouw elftal staan er minimaal 4 spelers rondom de laatste lijn. Afhankelijk van de kwaliteiten van je spelers zou er aan diepte in de ploeg geen gebrek moeten zijn. Overigens is snelheid niet doorslaggevend in dieptespel, maar vooral de timing en richting van de loopacties.

Ruimtes openen laatste lijn tegenstander
Alle verdedigers (wanneer ze met 4 spelen) staan gebonden door aanvallers van jouw elftal in een-tegen-een. Een foutje kan daarom fataal zijn. Durven de verdedigers door te dekken met bijvoorbeeld de overlap van een back of diepte loopactie door een buitenspeler als gevolg? Het binden – ook wel ‘matchen’ genoemd – is een principe dat door steeds meer teams wordt toegepast om de ruimtes in de verdediging van de tegenstander te openen. Diagonale en horizontale runs in het midden van het veld naar de buitenkant, worden opgevolgd door verticale runs.

Bekijk deze en meer video’s op het video platform. (Bron afbeelding: ESPN)

Switch naar verdedigen
Veel teams, ook die in een andere formatie dan de 4-4-2 aanvallen, komen terug in deze formatie om te (her)groeperen. De 4-4-2 is namelijk uitermate geschikt om vroege druk op de bal en alle verdedigers te krijgen. Zonder dat de organisatie achter de bal direct in de problemen hoeft te komen.

Nadelen van de 4-4-2 / 4-2-2-2

Omschakeling naar verdedigen
Het 4-4-2 / 4-2-2-2 systeem is een aanvallend systeem. De organisatie achter de bal is cruciaal om de tegenaanval te stoppen. Het neerzetten van een goede restverdediging is daarom cruciaal. Maak daarom regels over de bezetting achter de bal in de centrale zone op het veld.

Middenvelders in ondertal
De twee centrale middenvelders kunnen in een ondertal komen te staan wanneer de tegenstander bijvoorbeeld 3 spelers of een vierkant/ruit aan spelers centraal op het veld positioneert. De support van de buitenspelers en spitsen is cruciaal om deze zwakte te maskeren. Of is doordekken vanuit de laatste lijn voor jou een optie?

Tactische 10’s / buitenspelers
De rol van de buitenspelers c.q. 10’s zijn belangrijk in dit systeem. In vrijwel elke aanval bepalen hun posities de voortgang van de aanval. Staan beide spelers te smal dan wordt het lastig om zowel centraal als over de flank te penetreren. Staan beide buitenspelers te breed dan kan statisch u-voetbal volgen. Zorg voor zowel bereikbare aanspeelbaarheid (zie #11 en #10) om vervolgens met diepte de laatste lijn aan te kunnen vallen (#7, wederom #10, maar ook #2).

Samenwerking druk zetten
In de fase van druk zetten is de samenwerking tussen de aanvallende-, midden- en verdedigende linie belangrijk. Met 1 pass kunnen zomaar 4 aanvallers uitgespeeld worden. Wanneer aanvallers te breed staan of te snel uitstappen naar de tegenstander kan de tegenstander gebruik maken van de ruimtes die ontstaan. En dan komen beide controleurs in grote ruimtes te verdedigen. Houd het midden zo lang mogelijk dicht om de bal naar de buitenkant te dwingen.

Aanvallende theorieën in 4-4-2 / 4-2-2-2

Centrale verdedigers in halfspace
De centrale verdedigers proberen de bal naar elkaar te schuiven om uiteindelijk te eindigen met bal in de halfspace. Vanuit deze locatie is het makkelijk om de pass opties naar voren te zoeken. Dit zullen vooral passes door de halfspace naar backs of buitenspelers zijn (zie foto hieronder). Maar ook passes naar de zijkant van het veld als de tegenstander de as en halfspace dichtzet.

Uitzakken van een middenvelder
Het zijwaarts of verticaal uitzakken van een controlerende middenvelder is soms nodig om een betere opbouw te kunnen spelen. Bijvoorbeeld om een overtal te creëren, maar ook om de bal sneller van links naar rechts te laten gaan en om- of door de organisatie van de tegenstander heen te spelen. In onderstaande situatie maakt PSV een ruit om de bal in de halfspace te krijgen. Vanuit daar zijn meerdere passes mogelijk. Van de originele 442-formatie is dan geen sprake meer, hoewel dat wel het uitgangspunt is.

Bekijk meer video’s van onder andere PSV op het video platform. (Bron afbeelding: PSV TV)

Diepte na loopacties in de bal
Wanneer de buitenspelers of spitsen zich in de halfspace aanbieden, opent dit de ruimtes in de laatste lijn. Hiervan kunnen de backs, buitenspelers of spitsen gebruik van maken. Gaan de verdedigers niet mee met de aanvallers? Dan is er vrijheid tussen de linies om te draaien.

Boscagli (LCV) speelt Zahavi (spits) aan. Malen (spits in halfspace) gaat diep in de ruimte van de doorstappende RCV. (Bron afbeelding: PSV TV)

Verdedigende theorieën in 4-4-2 / 4-2-2-2

Gebruik de zijlijn als verdediger
Geef druk vanuit een smalle organisatie om de bal naar de flank te dwingen. Gebruik de buitenste zones van het veld als pressing trigger om met het gehele elftal op te schuiven en druk op de bal te geven. De zijlijn is dan een ‘extra verdediger’. De spitsen forceren de pass van de centrale verdedigers naar backs.

Zet de middenvelders dicht
De spitsen zijn in eerste instantie verantwoordelijk voor het blokken van paslijnen naar middenvelders. Met name de verdedigende middenvelder moet afgeschermd worden om druk op de bal te kunnen geven/houden (zie afbeelding hierboven). Het dichtzetten van deze passlijn is het startpunt om druk te ontwikkelen op de bal.

Moeilijke pass afdwingen of zekerheid?
De positionering van de buitenspelers bepaalt de mate van risico tijdens het druk zetten. Staan ze tussen centrale verdediger en back in om direct vrijheid te hebben na balveroving? Of helpen ze bij het verdedigen door mee te lopen met de back van de tegenstander? Of gebruik je de buitenspelers liever in de zone? Je bepaalt zelf de mate van risico. Hoe meer risico, hoe meer kansen in de omschakeling zoals in onderstaande afbeelding. Na balverovering komen de buitenspelers vrij in de zone op links- en rechts. En kunnen e spitsen direct profiteren van diepte na het uitstappen door centrale verdedigers.

De positionering van de CM’s
De centrale middenvelders zijn belangrijk in het bewaken van de balans. Zij schuiven met de bal mee om de ruimtes rondom de bal dicht te lopen. In een midden blok staan ze veelal schuin ten opzichte van elkaar. De CM het dichtst bij de bal staat het hoogst. Op deze manier geven ze rugdekking en wordt passing tussen de linies moeilijk. In een laag blok staan de controlerende middenvelders op vrijwel dezelfde horizontale lijn.

Vind jij dit interessant? Dan is de video database van Tactical Base misschien iets voor jou. Het platform is voor elke trainer en speler interessant die zich op tactisch en cognitief gebied wil ontwikkelen. Maak kennis met nieuwe spelprincipes en pas deze toe in jouw voetbalvisie.